Zakłady przemysłowe II RP

Zakłady „Lilpopa”
Warszawa, ul. Bema 65

Fabryka została założona w 1866 przez spółkę akcyjna Lilpop, Rau i Loewenstein (LRL) i jest największym zakładem przemysłowym w Warszawie. Firma zajmuje czołową pozycję w polskim przemyśle budowy maszyn. Oferuje szeroki zakres produkowanych urządzeń, a są to: lokomotywy, szyny, wagony kolejowe, wagony motorowe – w tym dla kolei wąskotorowych, wagony tramwajowe, samochody, nadwozia autobusów, urządzenia wodociągowe, maszyny rolnicze, podwozia samochodów ciężarowych (Chevrolet, Buick), silniki spalinowe, maszyny parowe, turbiny wodne, sprzęt pożarniczy, maszyny pralnicze, elementy mostów kolejowych i miejskich, piece, a także produkty na potrzeby militarne.

Do 1914 wytwarzano mosty kolejowe i miejskie, realizowano prace wodociągowe, produkowano maszyny parowe różnych typów, pociski, a także wykonywano zamówienia Ministerstwa Wojny (głównie na tabor samochodowy). W 1913 przedsiębiorstwo zatrudniało ok. 1900 pracowników. Po wybuchu I wojny światowej w 1914, produkcja spółki została przestawiona na potrzeby armii rosyjskiej. W 1915 produkcja została czasowo wstrzymana, a maszyny i urządzenia (zgodnie z rozkazem władz carskich) zdjęto z fundamentów i przewieziono do miasta Krzemieńczuk koło Charkowa na Ukrainie. Łącznie wywieziono 328 wagonów kolejowych zawierających większość mienia fabrycznego (o łącznej wartości 1 475 000 rubli). Na Ukrainę ewakuowano ponadto 400 osób personelu technicznego, robotniczego i administracyjnego. W 1917 fabrykę na Ukrainie znacjonalizowano, a pracownicy powrócili do Polski. Mienie fabryki (maszyny, urządzenia itp.) częściowo odzyskano na mocy ustaleń traktatu ryskiego z 1921, a następnie reaktywowano działalność produkcyjną w Warszawie w miejscu dawnej fabryki, poważnie zniszczonej w czasie działań wojennych.

Nie 26 Maj, 2019 7:55

Fabryka "Norblina"
Warszawa, ul. Żelazna 49/53

Przedsiębiorstwo założone w 1820 w Warszawie przez Towarzystwo Akcyjne Fabryk Metalowych „Norblin, Bracia Buch i T. Werner”. W 1821 zakład ten za wysoka jakość swoich wyrobów otrzymał medal na wystawie w Ratuszu. W 1841 został odznaczony złotym medalem na wystawie w Petersburgu. W 1853 fabrykę unowocześniono: wprowadzono maszynę parową o mocy 10 KM, a także maszynę galwanizującą. Zatrudniano w tym czasie 60 pracowników; zasięg sprzedaży obejmował całe Królestwo Polskie. W 1865 Ludwik Norblin (1836-1914), wraz z siostrą – Albertyną i jej mężem Teodorem Wernerem – nabył fabrykę od swego ojca – Wincentego Konstantego Norblina. W 1886 Ludwik Norblin przeniósł na tereny przy ul. Żelaznej swe zakłady mieszczące się dotąd przy ul. Chłodnej. Lata 80. XIX w. to okres rozszerzania zakresu działalności fabryki poprzez założenie walcowni blach, druciarni, rurowni i odlewni. W latach 90. XIX w. spółka wybudowała walcownię metali kolorowych, w której produkowano: blachę mosiężną i srebrną, drut mosiężny, miedziany i srebrny, rury miedziane i mosiężne ciągnione bez szwu. Przedsiębiorstwo zaliczane było do grupy sześciu największych w branży metalowej na terenie Królestwa Polskiego. Fabryka uruchomiła też sieć własnych sklepów firmowych działających w całym Królestwie Polskim oraz w kilkunastu największych miastach Cesarstwa Rosyjskiego (Petersburg, Moskwa, Odessa, Charków, Kijów, Ryga, Tyflis, Saratow, Elisawietgrad, Wilno, Mińsk). Wartość produkcji osiągnęła w 1908 1,5 mln rubli, a w 1914 2,1 mln rubli, a zatrudnienie w 1914 wynosiło 600 osób. W roku 1915 część maszyn i urządzeń została ewakuowana do Rosji. Po zakończeniu wojny fabryka przywróciła pełna moc produkcyjna i szybko odzyskała swą pozycję na rynku. W roku 1921 spółka rozszerzyła swój profil produkcji, m.in. powstała szybkobieżna walcowania drutu i oddział amunicji karabinowej, który zatrudniał ok. 360 pracowników, a jego produkcja osiągnęła ok. 2 mln łusek i pocisków karabinowych Mausera. Pozostałe działy zatrudniały w tym czasie ok. 300. pracowników.

Nie 26 Maj, 2019 8:07

Państwowa Wytwórnia Aparatów Telefonicznych i Telegraficznych
Warszawa, ul Grochowska 341

W 1913 rozpoczęła działalność Fabryka Sprzętu Telefonicznego i Telegraficznego Braci J. B. Petsch. W wyniku kłopotów finansowych właścicieli w roku 1919 zakład został wykupiony przez Skarb Państwa i od 1920 rozpoczął działalność jako Państwowa Wytwórnia Aparatów Telefonicznych i Telegraficznych (PWATiT). Zakład produkował sprzęt służący łączności, między innymi łącznice telefoniczne o pojemności od 5 do 100 numerów, telefony i dzwonki. Ponadto wytwarzano tu urządzenia sygnalizacyjne, liczniki energii elektrycznej, automaty sprzedające, urządzenia głośnikowe, instalacje oświetleniowe i aparaty prądów słabych. W latach 1929-1931 zakład rozbudowano. Wówczas powstał nowoczesny zespół budynków wzdłuż ulicy Grochowskiej, Międzynarodowej oraz Stanisława Augusta. Od roku 1931 zakład rozpoczął produkcję radioodbiorników "Echo". Jednocześnie podjęto współpracę z Państwowym Instytutem Telekomunikacyjnym i Biurem Badań Technicznych Wojsk Łączności co skutkowało wykonywaniem zamówień specjalnych dla wojska. Budowano to radiostacje, w tym dla lotnictwa myśliwskiego. W latach 1937-39 Ministerstwo Spraw Wojskowych zakupiło 554 radiostacje typu N1 i 1019 typu N2 oraz 26 stacji wywiadowczych i dwie stacje dla Dowództwa WP.

Nie 26 Maj, 2019 8:21

Cukrownia „Józefów”
Józefów gm. Ożarów Mazowiecki

Zakład powstał w roku 1866 z inicjatywy braci Przeworskich. Od 1874 roku zakład stanowił własność Towarzystwa Akcyjnego Cukrowni i Rafinerii „Józefów”, przy czym kierownictwo Spółki nadal sprawowała rodzina Przeworskich. Była to pierwsza cukrownia dyfuzyjna na ziemiach polskich i jedna z pierwszych w świecie. W roku 1870 została rozbudowana, a od 1881 posiadała oświetlenie elektryczne (jedno z pierwszych w europejskich zakładach przemysłowych), do końca XIX wieku należała do największych i najnowocześniejszych cukrowni w Królestwie Polskim. Na przełomie 1874 i 1875 wyprodukowała ok. 2 tys. ton cukru rafinowanego, w latach 1911–1914 średnio ok. 6 tys. ton. Podobną wielkość produkcji utrzymano po roku 1918.

Nie 26 Maj, 2019 8:29

Fabryka Ołówków „Majewski i S-ka”
Pruszków, ul Sienkiewicza

Fabryka powstała w 1889 roku z inicjatywy inż. Stanisława Jana Majewskiego oraz Józefa Zaborskiego i Stanisława Starzeńskiego. Początkowo fabryka mieściła się przy Warszawskim Laboratorium Chemicznym, produkującym mydło toaletowe, perfumy i kosmetyki, a którego właścicielem był ojciec Majewskiego. Fabryka bardzo szybko się rozwijała i zasoby lokalowe szybko okazały się niewystarczające. Podjęto decyzję o przeniesieniu fabryki do nowej lokalizacji. W 1894 roku Stanisław Majewski kupił w podwarszawskim Pruszkowie plac i budynki po fabryce igieł, a po kilku miesiącach została uruchomiona tam produkcja ołówków. W latach 1907-1914 nastąpił dalszy dynamiczny rozwój zakładu. W tym czasie przeprowadzono jego modernizację, zakupiono m.in. specjalistyczne maszyny oraz wybudowano siłownię zasilaną potężnym silnikiem parowym z generatorem oraz kotłownią, zaopatrujące fabrykę w energię elektryczną i cieplną. Wybudowano komin, który na stałe wpisał się w panoramę Pruszkowa. Zakład przynosił spore dochody, a dużą ich część przeznaczano na dalszą mechanizację oraz prace badawcze. Produkowano tu m.in. ołówki grafitowe w 14 skalach twardości oraz kredki szkolne w 12 kolorach, rozpoczęto również wytwarzanie stalówek. Pruszkowska firma bardzo dobrze radziła sobie na rynku, śmiało konkurując z potentatami branży ołówkarskiej z Niemiec i Austro-Węgier. Pruszkowskie ołówki eksportowane były również na inne kontynenty, np. do Indii, Argentyny i Australii.

Niestety rozwój fabryki został zatrzymany przez I wojnę światową, podczas której uległa ona bardzo poważnym zniszczeniom. W październiku 1914 roku artyleria niemiecka ostrzeliwująca Pruszków za cel obrała między innymi fabrykę ołówków. Wybranie nic nieznaczącego ze względów militarnych obiektu nie było przypadkowe. Na decyzję o zniszczeniu fabryki wpływ miały naciski niemieckiego producenta ołówków Faber, dla których pruszkowskie przedsiębiorstwo stanowiło konkurencję. Niektóre źródła podają nawet, że oficerem prowadzącym ostrzał był syn właściciela niemieckiej fabryki. Wycofujące się z Pruszkowa w 1915 roku wojska rosyjskie zarządziły ewakuację fabryki do Rosji. Wywieziono wszystkie niezniszczone przez Niemców maszyny oraz zgromadzone surowce. Razem z transportem wyjechały z Pruszkowa rodziny Majewskich i Zaborskich oraz część pracowników. Przez krótki okres fabryka prowadziła produkcję w Borysewie, a następnie w Sławiańsku. W 1918 roku Majewscy z załogą powrócili do Pruszkowa i rozpoczęli odbudowę fabryki pozyskując na ten cel fundusze z Pocztowej Kasy Oszczędności oraz z Ministerstwa Przemysłu i Handlu. Z czasem ster zarządzania fabryką przejęło kolejne pokolenie – Leszek Majewski pełnił obowiązki dyrektora zarządzającego, a dyrektorem do spraw technicznych został Ziemomysł Zaborski. W roku 1930 osiągnęła dawny poziom produkcji. Do najbardziej znanych produktów pruszkowskiej fabryki należały ołówki o nazwach “Polonia”, “India”, “Perkun” i “Demon”. Na światowej wystawie w Paryżu w 1935 roku ołówki grafitowe techniczne “Polonia 340” zostały uznane za najlepsze na świecie, a fabryka została uhonorowana złotym medalem. Z czasem asortyment oferowanych produktów poszerzył się o inne artykuły biurowe m.in. stalówki, pinezki, spinacze i linijki. Jednak głównym produktem pozostawały nadal wyroby ołówkarskie (m.in. ołówki grafitowe, kopiowe i kolorowe, kredki, oraz ołówki specjalne np. kosmetyczne i do pisania na szkle). Pruszkowskie ołówki eksportowane były do Azji, Austaralii i obu Ameryk. W 1938 roku, zatrudniająca 360 pracowników fabryka, wyprodukowała ponad 34 miliony ołówków. Aby zaspokoić potrzeby rynku fabryka pracowała na dwie zmiany.

Nie 26 Maj, 2019 8:46

Fabryka Celulozy i Papieru SA.
Włocławek, ul Ogniowa 7

Fabrykę wybudowali w roku 1899 bracia Cassirerowie. Zakłady początkowo nosiły nazwę „Fabryka Celulozy – Włocławek”. Była to pierwsza w Królestwie Polskim wytwórnia specjalizująca się w towarowej produkcji celulozy sulfitowej. Kadrę zarządzającą oraz pracowniczą stanowili Niemcy. W roku 1918 zakład przeszedł pod zarząd państwa. Dwa lata później fabrykę wykupił Robert Saenger. Od tego czasu rozpoczął się okres dynamicznego rozwoju „Celulozy”. W roku 1929 prezes Saenger zmarł, zaś część jego akcji wykupili Steinhagenowie. Doprowadziło to do fuzji fabryk: Włocławek – Myszków – Pabianice pod nazwą: Steinhagen i Saenger Fabryki Celulozy i Papieru Spółka Akcyjna przy udziale kapitału zagranicznego w wysokości 25%. We Włocławskiej Celulozie produkowane są między innymi: celuloza, papier, zeszyty szkolne. Niektóre produkty fabryka wykorzystywała do dalszej obróbki w zakładzie, a inne sprzedawała kontrahentom.

Nie 26 Maj, 2019 8:56

Fabryki Cykorii Ferdynand Bohm et Co i Gleba SA.
Włocławek

Początki fabryki sięgają 1816 roku, kiedy to Ferdynand Bohm otrzymał we wieczystą dzierżawę działkę na terenie folwarku rządowego Zazamcze. Pobudowany tam zakład produkował kawy zbożowe z dodatkiem cykorii. Pierwotnie cykorię sprowadzano z zagranicy, później zaczęto uprawiać ją w okolicach Włocławka. Po roku 1881 oficjalna nazwa fabryki brzmiała: „Ferd. Bohm & Co. Fabryka Cykorji we Włocławku”. Początkowo zakład nie miał żadnej konkurencji, ale w okresie późniejszym powstały inne firmy z tej samej branży – m.in. fabryka Markusa Kuczyńskiego, fabryka Morytza (Moritza) Lipszyca, fabryka braci Lewenstam (później przekształcona w spółkę Stella) oraz spółka ziemiańska Gleba. W roku 1927 powołano spółkę akcyjną Zjednoczone Fabryki Cykorii Ferdynand Bohm et Co i Gleba. Znacznie poszerzono też asortyment oferowanych wyrobów, m.in. o budynie, proszek do pieczenia i cukier wanilinowy.

Nie 26 Maj, 2019 9:12

Rafineria Nafty "Glimar" w Gorlicach

Zakład został uruchomiony w 1911 roku przez Spółkę Mac Garvey – Bergheim i dość szybko został rozbudowany osiągając moc przerobową do 42 000 ton ropy naftowej rocznie. Tak wielka produkcja była możliwa dzięki odkryciu dużych złóż ropy w zagłębiu borysławskim, którą w związku ze spadkiem poziomu wydobycia w zagłębiu gorlickim, dowożono do Gorlic koleją. W roku 1915 podczas bitwy gorlickiej rafineria uległa niemal całkowitemu zniszczeniu. Spłonęły wówczas wszystkie zbiorniki ropy, destylarnia i instalacje. W 1921 rafinerie odbudowano i ponownie uruchomiono produkcję, która objęła dość szeroki asortyment wyrobów: benzynę, naftę, różnego rodzaju oleje i smary, parafinę i asfalt.

Nie 26 Maj, 2019 9:33

Rafineria Trzebinia

Początki rafinerii sięgają roku 1895 kiedy to hrabia Andrzej Potocki rozpoczął jej budowę. W roku 1897 rafineria produkowała już około 1000 ton nafty oświetleniowej. W 1905 roku uruchomiona została destylacja kotłowa ciągła o dobowej przepustowości wynoszącej 250 ton. Dalsza rozbudowa zakładu postępowała w kierunku urządzeń finalizujących produkcję z ropy. Powstała fabryka parafiny, której zdolność przeróbcza oleju parafinowego wynosiła 12 tys. w skali roku. Następnie uruchomiono destylację olejową dla przerobu minusfiltratu, destylację koksową, rektyfikację benzyn… i wiele innych instalacji niezbędnych do efektywniejszego wykorzystania surowca.

Nie 26 Maj, 2019 9:42

Zakłady Radiotechniczne „Elektrit”
Wilno

Zakład był największym przedsiębiorstwem w Wilnie i na Wileńszczyznie w latach międzywojennych. Zatrudniały 1100 pracowników. Zakłady „Elektrit” produkowały ponad 50 tys. odbiorników radiowych rocznie, a wartość produkcji sprzedanej przewyższała 1 mln. dolarów. Elektrit było jedynym polskim eksporterem radioodbiorników.

Nie 26 Maj, 2019 9:56

Krośnieńska Huta Szkła

Zakład wybudowano w 1923, a produkcja ruszyła rok później. Zakład zatrudniał około 1200 osób, a produkty huty szybko zyskały uznanie. Wyrazem tego był złoty medal otrzymany z rąk Ministra Przemysłu i Handlu Eugeniusza Kwiatkowskiego na Powszechnej Krajowej Wystawie w Poznaniu (1929 r.).

Nie 26 Maj, 2019 11:09

Cukrownia „Chełmża”
Chełmża, ul. Bydgoska 4

Zakład zbudowany w 1882 przez niemiecką spółkę akcyjną, największa w ówczesnej Europie. Usytuowany naprzeciwko stacji kolejowej w Chełmży. Pierwszą kampanię cukrowniczą rozpoczęto tu 25 września 1882 roku. W roku 1904 cukrownia została zniszczona przez pożar. Jej odbudowę zakończono w roku następnym. W latach 1911–1914 średnia roczna produkcja cukru przekroczyła 31 tys. ton, po I wojnie światowej była największą cukrownią w Polsce, w latach 1921/1922 wyprodukowano 10 tys. ton cukru, a w latach 1926/1927 – 33 tys. ton.

Wto 28 Maj, 2019 8:23

Fabryka Maszyn i Narzędzi Rolniczych Wolskiego i Spółka
Lublin, ulica Foksal 14,16

Zakład założony w 1874 roku przez inżyniera Mieczysława Wolskiego oraz Mieczysława Łabęckiego. Jego specjalnością była produkcja kieratów, młocarni, sieczkarni i odlewów żeliwnych. Po śmierci właściciela i jego wspólnika w 1904 roku – fabrykę dziedziczyli: Stanisława Wolska – wdowa, Maria Łabęcka – córka, i jej nieletni syn Henryk Jasielski. Od 1905 roku rozpoczął się ponowny rozwój zakładu. Powstały nowe obiekty fabryczne (prawdopodobnie część na bazie przebudowanych lub rozbudowanych dawnych budynków), które zachowały się do naszych czasów. Około 1910 roku powstała odlewnia, stolarnia i maszynownia (kotłownia). W 1921 roku fabryka została włączona do spółki akcyjnej Zjednoczenie Polskich Fabryk Maszyn Rolniczych. Oferta fabryki zawierała szeroki i nowoczesny asortyment – brony francuskie kolczaste, kultywatory sprężynowe, znaczniki Jordana i obsypniki, walce pierścieniowe, ugniatacze Campbella, kieraty siły od jednego do dziesięciu koni, przystawki kieratowe, młocarnie, wialnie, młynki „Tryumf” z sitami i bez sit, sieczkarnie bębnowe, kieratowe i toporowe ręczne.

Wto 28 Maj, 2019 8:34

H.Cegielski Spółka Akcyjna w Poznaniu

W roku 1846 Hipolit Cegielski uruchomił w Poznaniu przy ulicy Koziej fabrykę machin i narzędzi rolniczych. W roku 1859 stale rozrastający się zakład przeniósł się na ul. Strzelecką. W 1860 fabryka rozpoczęta produkcję lokomobili. Umierając w 1868, Hipolit Cegielski pozostawił spadkobiercom dynamicznie rozwijający się zakład zatrudniający w 1869 już 300 pracowników. Po śmierci założyciela fabryką kierował jego przyjaciel Władysław Bentkowski, a w 1880 firmę przejął syn Hipolita, Stefan Cegielski, który nazwał zakłady „Fabryką Machin i Urządzeń Rolniczych H.Cegielski w Poznaniu”. W 1889 Stefan Cegielski został zmuszony przez kłopoty finansowe do przekształcenia zakładów w towarzystwo akcyjne, którego został głównym akcjonariuszem i wiceprezesem zarządu. Nowa spółka działała pod nazwą „H.Cegielski Towarzystwo Akcyjne w Poznaniu”. W roku 1911 część fabryki została przeniesiona na ul. Główną.

W roku 1919 spółka wykupiła tereny upadłej fabryki Juliusa Moegelina na Wildzie oraz sąsiadujące z nią zakłady Paulusa i fabrykę „Thermoelektromotor”, zaś rok później dokupiono tereny fabryki braci Lesserów. Na tym miejscu zakład pozostaje do dziś. Przeprowadzono również reorganizację, poszerzając asortyment. Zaś sam zakład podzielono na oddziały:

Oddział I – dotychczasowe zakłady
Oddział II (dawna fabryka J. Moegelina) – naprawa maszyn rolniczych oraz instalacji przemysłowo-rolniczych dla gorzelni, krochmalni, cukrowni i innych (zlikwidowany w 1933)
Oddział III (dawna fabryka Paulusa) – fabryka wagonów i lokomobili
Oddział IV (dawne „Thermoelektromotor”) – naprawa, a od 1927 również produkcja parowozów
Oddział V (dawna fabryka Lesserów) – produkcja maszyn rolniczych

W 1923 Oddziały III, IV i V zostały połączone w jeden Oddział III. Rozpoczęto również produkcję tramwajów. Zakłady przeżywały wówczas prawdziwy rozkwit. W 1917 zatrudniał około 490 osób, w 1920 około 990, a w 1923 już 4500 robotników i 580 pracowników umysłowych. W roku 1927 firmę przemianowano na „H.Cegielski Spółka Akcyjna w Poznaniu”.

Sro 29 Maj, 2019 15:41

Fabryka Kabli
w Bydgoszczy

Fabryka została wybudowana w latach 1920 - 1922. Wzniesiono dwa budynki produkcyjne oraz obiekty administracyjne i pomocnicze. Fabryka posiadała własną kotłownię oraz maszynę parową o mocy 300 KM z prądnicą prądu stałego, a w okresie pózniejszym była zasilana dodatkowo z elektrowni miejskiej. W 1923 rozpoczęto produkcję kabli ziemnych, w tym opancerzonych. Od 1925 fabryka produkowała wszystkie występujące w Polsce rodzaje kabli i przewodów. Stałymi odbiorcami były m.in.: Polska Akcyjna Spółka Telefoniczna w Warszawie, PKP, Ministerstwo Poczt i Telegrafów oraz podlegające mu dyrekcje w całej Polsce, bydgoska Fabryka Sygnałów Kolejowych C. Fiebrandta, elektrownie w Bydgoszczy, Ostrowiu Mazowieckim, Toruniu, Poznaniu. W 1928 zakład rozbudowano, wzniesiono nową halę z 2 suwnicami, w której produkowano przewody w izolacji gumowej, kable telefoniczne i energetyczne. W tym czasie powstała też ciągarnię drutu miedzianego oraz dział chemiczny, gdzie z kauczuku naturalnego otrzymywano taśmę gumową dla izolacji przewodów. Odrębna jednostka zajmowała się izolowaniem materiałami włóknistymi, jak: papier, juta, bawełna, jedwab. Zakład posiadał laboratorium prób i badań gotowych kabli i przewodów. Po rozbudowie fabryka zajmowała 18 ha i zatrudniała 400 pracowników. W roku 1929 rozpoczęto produkcję telefonicznych kabli dalekosiężnych do komunikacji międzynarodowej, a w latach 30. kabli okrętowych na potrzeby polskiej floty morskiej.

Sro 29 Maj, 2019 15:56

Przędzalnia i Tkalnia Juty i Lnu Warta S.A. (Częstochowa)

Zakład powstał w 1896 roku pod nazwą Przędzalnia i Tkalnia Juty „Warta”. Założycielami zakładu był Herman Ginsberg, Jan Grossman, Ludwik Kuhn, Henryk Markusfeld i Szymon Neuman. Fabryka składała się z dwóch działów produkcyjnych: przędzalni wyposażonej w zespoły przygotowawcze z przędzarkami o łącznej liczbie około 1800 wrzecion oraz tkalni ze 100 krosami z oddziałem przygotowawczym.

W 1914 roku przędzalnia liczyła już około 3849 wrzecion, tkalnia zaś 384 krosna. W czasie pierwszej wojny światowej fabryka nie była czynna. Niemcy wywieźli nową turbinę jeszcze nieczynną oraz wszystkie pasy skórzane i inne surowce. Po zakończeniu wojny w 1918 roku fabryka powoli ruszała z produkcją. Jednakże brak eksportu na rosyjski rynek nie pozwalał na pełne wykorzystanie zdolności produkcyjnej fabryki. Z powodu braku zbytu wyrobów jutowych fabrykanci powołują do życia syndykat pod nazwą „Biuro Sprzedaży Wyrobów Jutowych” z siedzibą w Warszawie, które zajmowało się sprzedażą wszystkich wyrobów jutowych. Poprawa na rynku nastąpiła jednak dopiero w latach 1925 – 1928. W tym czasie fabryka weszła na rynek krajów bałkańskich. W związku z tym faktem „Warta” postanowiła zakupić nową przędzalnię jutową o 2304 wrzecionach. W 1927 roku fabryka dysponowała już 9144 wrzecionami oraz 20 wąskimi krosienami służącymi do produkcji opakowań do tytoniu i cebuli do krajów bałkańskich.

W związku z propagowaniem przez czynniki rządowe i społeczne surowców krajowych w szczególności lnu „Warta” zakupuje przędzalnię do przerobu krótkich włókien lnu, którą uruchomiono w 1934 roku. W tym czasie zmienioną nazwę przedsiębiorstwa na „Przędzalnia i Tkalnia Juty i Lnu Warta S.A.” W 1938 roku przy wykorzystaniu wszystkich maszyn stan zatrudnienia na jedną zmianę wyniósł aż 1200 osób. Do obsługi produkcji służyły dwa pomocnicze działy: siłownia z warsztatami naprawczymi oraz dział gospodarczy z magazynami surowców i gotowych wyrobów.

Sro 29 Maj, 2019 16:26

Zakłady E. Wedel SA.
Warszawa

Fabryka czekolady założone w 1851 przez Karola Wedla, poczatkowo działała przy ulicy Miodowej 12 róg ul. Kapitulnej. Szybki rozwój przedsiębiorstwa nastąpił po sprowadzeniu z Paryża w 1855 specjalnej maszyny do walcowania masy słodowej i rozpoczęciu produkcji czekolady pitnej. Ze względu na wzrost popytu w 1865 zakład Wedla został rozbudowany i przeniesiony na ul. Szpitalną 4/6/8. Później u zbiegu ulic Szpitalnej i Hortensji otwarto sklep fabryczny przy którym powstała pijalnia czekolady. W 1876 roku Karol Wedel przekazał fabrykę swojemu synowi Emilowi Fryderykowi Wedlowi, jako prezent ślubny. Zaś chcąc zabezpieczyć swe wyroby przed próbami podrobienia, stworzono znany do dziś znak towarowy E. Wedel. W latach 1927–1931 zbudowano nowoczesną fabrykę przy ul. Zamoyskiego na Kamionku, gdzie przeniesiono produkcję z ul. Szpitalnej. Maszyny sprowadzono z Wielkiej Brytanii i Belgii, a pracę ręczną w wielu działach zastąpiono automatami. W fabryce powstały również: żłobek, stołówka, łaźnia i gabinety lekarskie dla pracowników. W tym czasie zakład zatrudniał już niemal 900 pracowników.

Sro 29 Maj, 2019 16:42

Fabryki Farb i Lakierów "Mobiles"
Włocławek

Firma Nobiles została założona w 1897 roku przez przedsiębiorców Kochanowicza i Sachnowskiego, rozpoczynających swoją działalność we Włocławku przy ul. Łęgskiej pod nazwą Spółka komandytowa "Towarzystwo Nobiles". Na początku swego istnienia firma specjalizowałą się w lakierach bezbarwnych powozowych. W produkcji używano preparowanych olejów roślinnych i żywic naturalnych. Dzięki stałemu udoskonalaniu produkcji i technologii, mała fabryka rozwijała się dynamicznie, osiągając w ciągu pierwszych 20 lat istnienia kilkukrotny wzrost kapitału zakładowego i zwiększając wielkość oraz asortyment produkcji. Do grupy wyrobów lakierowych olejno-żywicznych i bezbarwnych z czasem dołączono produkcję czarnych wyrobów asfaltowych (tzw. lakiery japońskie, produkowane na naturalnym asfalcie, stosowane do pokrywania powozów). W latach 1919-1939 produkcja wzrastała, zwiększając się z 98 ton rocznie w 1923 do 648 ton w 1938 roku. Obok najwyższej w kraju jakości lakierów powozowych i czarnych japońskich zakład produkował również emalie kopalowe białe, podłogowe. Jako pierwsza w Polsce firma rozpoczęła na początku lat 30. produkcję emalii i lakierów nitrocelulozowych. W latach 30. realizowano zamówienia dla przemysłu motoryzacyjnego, okrętowego, kolejowego i lotniczego. Produkowano 11 grup wyrobów lakierowych, olejowych, olejowo-żywicznych, nitrocelulozowych, asfaltowych.

Sro 29 Maj, 2019 17:17

Fabryka Włókiennicza Izraela Poznańskiego
Łódz, ul. Ogrodowa


Zakład wybudowany w latach 1872–1892. Fabryka Poznańskiego obejmowała blisko 30-hektarowy kompleks, na którym znajdowały się tkalnie, przędzalnia, bielnik i apretura, farbiarnia, drukarnia tkanin i wykończalnia, oddział naprawy i budowy maszyn, ślusarnia, odlewnia i parowozownia, gazownia, remiza strażacka, magazyny, bocznica kolejowa oraz kantor fabryczny, pałac fabrykanta i budynki mieszkalne dla robotników. Wizytówką kompleksu była pięciokondygnacyjna przędzalnia bawełny z czerwonej nieotynkowanej cegły wzdłuż ul. Ogrodowej. Przedsiębiorstwo Poznańskiego było prawdziwym gigantem na rynku łódzkim, skalą produkcji ustępowało wyłącznie firmie Karola Scheiblera. W roku 1900 Izak Poznański zmarł, a prowadzenie fabryki przejęli jego synowie i dalsi krewni. Przed I wojną światową zatrudnienie u Poznańskiego dochodziło do 7 000 ludzi. Po stratach spowodowanych I wojną światową fabryka powoli i mozolnie odbudowywała swoja pozycję na rynku.

Czw 30 Maj, 2019 19:03

Zakłady Włókiennicze Karola Scheiblera
Łódź, ul. Wodnym Rynku

Fabryka powstała w latach 1868 -1869, a w następnych latach Schaibler rozbudował swoje imperium otwierając kolejne wydziały tkalni i przędzalni. W latach 1865 -1868 przy fabryce powstały domy familijne dla robotników. Po 1870 roku zaczęła się budowa nowego kompleksu fabrycznego. Powstała wówczas 207 metrowa, czterokondygnacyjna przędzalnia, tkalnia i wykończalnia. Natomiast pomiędzy "starym zakładem" przy wodnym rynku a nową przędzalnią powstało osiedle domów familijnych, szkoła, dom ludowy, szpital ambulatorium, gazownia, stacja kolejowa, remiza strażacka, park, a w późniejszych latach boisko piłkarskie oraz elektrownia. W stronę Widzewa rozciągał się staw obok pałacu córki, a dalej folwark. Najważniejszy budynek czyli monumentalna przędzalnia z tkalnią powstała w roku 1872. W 1898 roku przy ul. Kilińskiego 187 powstała największa tkalnia bawełny zwana nową tkalnią projekt szedowej hali wykonał Paweł Rubensahma. W 1921 roku utworzono Zjednoczone Zakłady Przemysłowe K. Scheiblera i L Grohmana S.A., w ten sposób do imperium dołączyła fabryka Grohmana, a zatrudnienie wzrosło do 9965 pracowników.

Czw 30 Maj, 2019 19:14

Fabryka Fortepianów i Pianin Arnold Fibiger
Kalisz, ul. Szopena 9

Fabryka powstał w 1878 roku. W 1898 przeniesiono ją do nowo wybudowanego zakładu na ul. Szewską. Wytwórnia zyskała sobie coraz liczniejszych odbiorców i wkrótce dysponowała własnymi składami w prawie wszystkich większych miastach Królestwa Polskiego i Rosji. Od roku 1911, po rozbudowie, zakład dysponował dwukrotnie większym, czteropiętrowym budynkiem fabrycznym z suszarniami i magazynami oraz nowoczesnym 57 konnym silnikiem gazowym, wprowadzono specjalizację i podział pracy. W roku 1912 zatrudnienie sięgało 120 osób przy rocznej produkcji ponad 1000 instrumentów. Podczas pierwszej wojny fabryka uległa częściowemu zniszczeniu. Odbudowę prowadził syn założyciela Gustaw Fibiger. W roku 1930 fabryka zatrudniała 120 pracowników, a produkcja wynosiła 500 instrumentów przy obrotach ponad 625 tyś zł. Instrumenty z fabryki były wysoko cenione. Fabrykę wielokrotnie nagrodzono na wystawach: medal srebrny – Warszawa 1885, medal złoty – 1890, Grand Prix – Paryż i Londyn 1906, medale wielkie złote – Paryż 1906, Londyn 1907, Częstochowa 1909, Rostów n. Donem 1911, Stawropol 1911, Kiszyniów 1912, Wilno 1928, Katowice 1928, Poznań 1929, Wilno 1930.

Czw 30 Maj, 2019 19:27

Cukrownia „Wieluń”
Wieluń, ul. Długosza 5

Zakład wybudowany w latach 1911-1912 przez Towarzystwo Akcyjne Cukrowni „Wieluń” którego głównym udziałowcem są bracia Przeworscy. W latach I wojny światowej do cukrowni doprowadzono tory kolejki wąskotorowej Wieluń-Praszka, w 1929 roku wybudowano bocznicę kolei normalnotorowej do linii Herby Nowe - Oleśnica. W skład kompleksu cukrowni „Wieluń” wchodzi: budynek biurowy, hala produkcyjna, młyn „Amerykanka”, magazyn oraz budynek mieszkalny dla pracowników.

Czw 30 Maj, 2019 19:43

Zakłady Mechaniczne „Ursus” SA.
Warszawa ul. Skierniewicka

W 1893 roku trzej inżynierowie: Ludwik Rossman, Kazimierz Matecki, Emil Schönfeld, wraz z czterema przedsiębiorcami: Stanisławem Rostkowskim, Aleksandrem Radzikowskim, Karolem Strassburgerem i Ludwikiem Fijałkowskim z oszczędności posagowych swoich siedmiu córek założyli w Warszawie przy ul. Siennej 15 przedsiębiorstwo o nazwie Towarzystwo Udziałowe Specyalnej Fabryki Armatur. Przedsiębiorstwo, którego pierwszym dyrektorem został Ludwik Rossman, produkowało armaturę dla przemysłu cukrowniczego, spożywczego i gorzelniczego, hydranty przeciwpożarowe oraz armaturę centralnego ogrzewania i wodociągową, bijąc na swoich wyrobach znak „P7P”, który należało czytać jako „Posag 7 Panien”. W 1902 roku akcjonariusze podjęli decyzję o rozbudowie zakładu i rozszerzeniu produkowanego asortymentu o silniki spalinowe, a zafascynowanie powieścią „Quo Vadis” (która w latach 1895-96 była drukowana w odcinkach przez Warszawską Gazetę Polską) sprawiło, że postanowili nadać firmie nową nazwę, która miała się kojarzyć z mocą, siłą i niezawodnością nowych produktów na wzór sienkiewiczowskiego Ursusa. Wówczas dotychczasowy znak towarowy zastąpiono nowym, gdzie w stylizowanym kole zębatym trzema literami zaszyfrowano słowo URSUS, a firma przyjęła nazwę Towarzystwo Udziałowe Specjalnej Fabryki Armatur i Motorów URSUS.

W roku 1910 fabrykę przeniesiono na peryferyjną wówczas Wolę, do nowej lokalizacji przy ul. Skierniewickiej 27/29, gdzie obok dotychczasowej armatury produkowano szeroki asortyment silników spalinowych. Pierwszym z nich był dwusuwowy, jednocylindrowy silnik z zapłonem gruszkowym o mocy 5 KM wzorowany na szwedzkim Bolinderze. W roku 1913 fabryka, będąc w pełnym rozkwicie, stała się głównym producentem silników spalinowych w Królestwie Polskim i jedynym ich dostawcą do Cesarstwa Rosji. Do wybuchu I wojny światowej w 1914 wyprodukowano ogółem 6000 silników różnych typów o mocach od 5 do 450 KM, a w oferowanym asortymencie poważne miejsce miały przewoźne silniki dla rolnictwa – tzw. lokomobile. Produkowano w tym czasie szeroki wachlarz silników na paliwa ciężkie i spirytus, średnioprężne silniki dwu- i czterosuwowe o mocy do 60 KM, silniki na gaz ssany o mocy do 70 KM oparte na licencji Fielding und Platt, wysokoprężne silniki Diesla początkowo o mocach do 80 KM, poszerzając następnie asortyment o silniki o mocach do 450 KM przeznaczonych głownie dla elektrowni.

W 1915 roku armia rosyjska, wycofując się z Polski, zniszczyła zakład na Skierniewickiej i wywiozła część maszyn w głąb Rosji. Mimo zniszczeń fabryka szybko odrodziła się i po wojnie nadal produkowała silniki spalinowe o coraz większych mocach, a w latach 1916-1918 pod kierownictwem polskiego konstruktora prof. Kazimierza Taylora podjęto próbę skonstruowania pierwszego polskiego ciągnika. Zadanie zakończono wykonaniem jednego prototypu. W 1920r. przedsiębiorstwo przekształcone zostało w Fabrykę Silników i Traktorów „Ursus” Sp. Akc. i chociaż nazwa wskazywała na produkcję traktorów, to pierwsza maszyna, której można było takie miano nadać, zjechała z taśmy montażowej dopiero 2 lata później. Rok 1922 przyniósł zasadnicze zmiany w rozwoju firmy, która przyjęła nazwę Zakłady Mechaniczne „Ursus” Spółka Akcyjna. Fabryka przy ul. Skierniewickiej obok dotychczasowej produkcji armatur rozpoczęła seryjną produkcję pierwszych polskich ciągników rolniczych nazywanych ciągówkami. Ciągówka „Ursus” była maszyną o konstrukcji wzorowanej na amerykańskim ciągniku „Titan” (firmy International Harvester Company) z poziomym dwucylindrowym silnikiem naftowym o mocy 25 KM., gdzie napęd z silnika przekazywany był na tylną oś za pomocą przekładni łańcuchowej i była w stanie pociągnąć 3-skibowy pług. Ogółem do 1927r. wyprodukowano 100 szt. ciągówek „Ursus”.

W latach 1923-1927 w podwarszawskiej wsi Czechowice (obecnie warszawska dzielnica Ursus) wybudowano od podstaw Fabrykę Samochodów i Fabrykę Metalurgiczną. W tym okresie zakłady przestawiły się głównie na produkcję ciężarówek i autobusów montowanych na podwoziu o ładowności 1,5 tony, którego licencję zakupiono od włoskiej firmy SPA. W roku 1928 wyprodukowano 300 szt. samochodów, a w roku następnym już 350.

Pią 31 Maj, 2019 11:42

Kopalnia Soli Bochnia

Początki kopalni sięgają roku 1248, kiedy to odkryto pokłady soli kamiennej. Studnie solankowe w rejonie Babicy stały się zalążkiem dwóch szybów Gazaris i Sutoris, w których zaczęto wydobywać sól metodami górniczymi, wydobycie rozpoczęto w 1251 roku. Bocheńska kopalnia była przedsiębiorstwem królewskim, przynoszącym olbrzymie dochody Rzeczypospolitej. Od XIII wieku do 1772 wchodząca w skład żup krakowskich. W XVI i XVII wieku kopalnia składała się z dwóch części: Stare Góry – najstarszej (wschodniej) i praktycznie wyeksploatowanej części kopalni z szybami Floris, Sutoris i Gazaris oraz części zachodniej Nowe Góry z szybami Regis, Bochneris i Campi. Głębokość kopalni w tym czasie osiągnęła około 300 metrów. W XVII wieku za przyczyną wojen i upadku gospodarczego kraju nastąpiło zahamowanie rozwoju przedsiębiorstwa. Po roku 1771 kopalnia znalazła się w zaborze austriackim. Do roku 1918 pozostawała pod kontrolą Cesarstwa Austro – Węgierskiego. Okres ponownego rozwoju kopalni nastąpił po 1785 roku, kiedy wprowadzono nowy systemu wentylacji oraz wybudowano szyb „Stanetti” umożliwiający dostęp do nowych pokładów soli, które zapewniły kopalni funkcjonowanie przez następne dziesięciolecia. W roku 1918 kopalnia przeszła pod zarząd państwa. Pod koniec 1932 następowało znaczne zmniejszenie wydobycia soli ze względu na wyczerpujące się złoża soli i spadek opłacalności jej wydobycia.

Pią 31 Maj, 2019 12:01

Kopalnia Węgla Kamiennego "Janina"
w LIBIĄŻU

Kopalnię otworzyła w roku 1907 francuska spółka Compagnie Galicienne de Mines. Do wybuchu I wojny światowej kopalnia wciąż pozostawała w fazie rozruchu, statystyki dotyczące wielkości wydobycia rozpoczynają się od roku 1910, w którym wydobyto w niej 19 tysięcy ton węgla; w latach 1914-1918 wydobycie wzrosło z 95 do 149 tys. ton. Po zakończeniu wojny francuscy właściciele odzyskali kontrolę nad swoją kopalnią i zdecydowali się zatrudnić w niej polskiego dyrektora. Przez cały okres międzywojenny, aż od 1939, jako pełnomocnik współwłaściciela Alexisa Barteta, kopalnią kierował inż. Zygmunt Szczotkowski.

Pią 31 Maj, 2019 12:12