Heraldyka Kościelna

Heraldyka Kościelna

Heraldyka kościelna pojawiła się w wyniku przenikania kultury świeckiej do świata duchownego. Już we wczesnym średniowieczu pierwsze godła i emblematy heraldyczne pojawiły się na pieczęciach dokumentów i korespondencji kościelnej (patrz: sfragistyka). Początkowo miały one często postać:

Herbu rodowego danej postaci kościelnej
Herbu pochodnego od herbu ziem będących we władaniu danego biskupa bądź opata
Herbu stworzonego na podstawie symboliki właściwej danemu zakonowi, czy danej diecezji

Prawie od samego początku heraldyki (XII w.) herby były używane przez osoby duchowne i instytucje kościelne. Wiązało się to głównie przysługującymi Kościołowi prawami feudalnymi. W ciągu wieków wykształciła się całkowicie specyficzna gałąź heraldyki: heraldyka kościelna, zapożyczająca niektóre elementy z heraldyki świeckiej i dostosowująca je do rodzajów i hierarchii godności kościelnych. Wielokrotnie w ciągu dziejów papiestwo zakazywało używania oznak świeckich, regulując w zamian system oznak kościelnych. Na tarczy do XIX wieku duchowni umieszczali swoje godła rodowe, a biskupi łączyli je często z herbami swych ziem diecezjalnych. W XIX wieku, wobec powolnego zaniku dawnego znaczenia herbów, zaczęto umieszczać różne symbole dewocyjne. W XX wieku – wobec szerszego akcesu do wyższych tytułów kościelnych osób spoza herbowych elit społecznych – przyjęło się, że nowo konsekrowany biskup wybiera swój herb. Jeśli jednak chce wybrać herb rodowy, winien dokonać w nim jakiejś lekkiej modyfikacji.

Podobnie jak w przypadku herbów świeckich wokół tarczy herbowej umieszczane były i są różnorodne elementy zwykle pochodzenia religijnego lub liturgicznego, ale zdarzają się także świeckie. Do najpowszechniejszych należą:

tiara – oznaka godności papieskiej, przysługuje również patriarchom Lizbony
klucze – złoty i srebrny za tarczą herbową – oznaka godności papieskiej, także w herbie kardynała kamerlinga
ombrellino – czerwono-żółty parasol umieszczany nad herbem kardynała kamerlinga
mitra (infuła) – oznaka godności arcybiskupa, biskupa, opata (ksieni), mistrza lub generała zakonu i infułata
paliusz – oznaka godności metropolity
kapelusz kardynalski ("galero") – początkowo oznaka godności kardynalskiej, od XVIII w. różnice w kolorach i liczbie chwostów (fiocchi) oznaczają inne urzędy kościelne
biret
krzyż łaciński za tarczą herbową – oznaka godności biskupiej, krzyż podwójny (patriarszy) - arcybiskupiej
pastorał – oznaka godności arcybiskupa, biskupa, opata (ksieni), wielkiego mistrza zakonu i infułata
laska przeorska lub kantorska
różaniec – oznaka godności opata (ksieni), używany także w innych herbach, głównie zakonnych
miecz – oznaka hierarchy kościelnego sprawującego również władzę świecką, również używany w herbach hierarchów zakonów rycerskich

W 1915 Benedykt XV zakazał wszystkim duchownym wieszania orderów na łańcuchach pod tarczą herbową, którymi byli honorowani przez władców. Zakaz nie dotyczył jedynie odznak dwóch zakonów rycerskich:
Zakonu św. Jana Jerozolimskiego
Zakonu Grobu Świętego

Nie 09 Gru, 2018 11:11

Herby duchownych
Kardynał

Czerwony kapelusz, 2 czerwone sznury (każdy ułożony w splot skierowany ku przeciwnej krawędzi ronda, przytwierdzony z 1 końca do kapelusza pojedyńczym chwostem (łac. fiocci) od góry, zaś z 2 końca zakończony 15 chwostami ułożonymi w 5 rzędach.

Za tarczą herbową widnieje stosowny krzyż, w zależności od posiadanego urzędu (biskupa, arcybiskupa czy patriarchy). Jeśli kardynał jest arcybiskupem metropolitą, dodatkowo może widnieć paliusz (analogicznie do herbu arcybiskupa).

Nie 09 Gru, 2018 11:16

Herby duchownych
Kamerling

Do herbu kardynalskiego dodane są symbole Kamery Apostolskiej: parasol i klucze św. Piotra – w kolejności dla godła Stolicy Apostolskiej

Nie 09 Gru, 2018 11:19

Herby duchownych
Prymas i Patriarcha

Zielony kapelusz. 2 zielone sznury (każdy ułożony w splot skierowany ku przeciwnej krawędzi ronda, przytwierdzony z 1 końca do kapelusza pojedyńczym chwostem (łac. fiocci) od góry, zaś z 2 końca zakończony 15 chwostami ułożonymi w 5 rzędach (od 1826 dodatkowo w sznur może być wpleciona złota nić)

Za tarczą widnieje podwójny krzyż (u patriarchy Jerozolimy, ze względu na piastowaną godność Wielkiego Przeora Zakonu Grobu Świętego widnieje czerwony krzyż jerozolimski, zaś u patriarchy Lizbony od XVIII wieku, zgodnie z prawem nadanym przez papieża Klemensa XII nad tarczą widnieje tiara a za nią skrzyżowane gałązki palmowa i laurowa).

Nie 09 Gru, 2018 11:25

Herby duchownych
Arcybiskup

Zielony kapelusz, 2 zielone sznury (każdy ułożony w splot skierowany ku przeciwnej krawędzi ronda, przytwierdzony z 1 końca do kapelusza pojedyńczym chwostem (łac. fiocci) od góry, zaś z 2 końca zakończony 10 chwostami ułożonymi w 4 rzędach.

Za tarczą herbową widnieje podwójny krzyż (przed 1969 dodawane były ponadto mitra i pastorał). Jeśli arcybiskup jest metropolitą dodatkowo może widnieć paliusz, jeśli miał tytuł książęcy na jego płaszczu widniał herb zwieńczony mitrą książęcą, jeśli zaś miał też władzę świecką za tarczą herbową widniał pastorał i miecz.

Nie 09 Gru, 2018 11:32

Herby duchownych
Biskup

Zielony kapelusz, 2 zielone sznury (każdy ułożony w splot skierowany ku przeciwnej krawędzi ronda, przytwierdzony z 1 końca do kapelusza pojedyńczym chwostem (łac. fiocci) od góry, zaś z 2 końca zakończony 6 chwostami ułożonymi w 3 rzędach (jeśli biskup jest bezpośrednio zależny od Stolicy Apostolskiej - np. biskupi Szwajcarii - może umieszczać 10 chwostów)

Za tarczą herbową widnieje krzyż łaciński (przed 1969 podobnie jak w przypadku herbów arcybiskupów widniały również mitra i pastorał tyle, że mniej okazałe od arcybiskupich, jeśli zaś miał też władzę świecką za tarczą herbową widniał pastorał i miecz).

Nie 09 Gru, 2018 11:40

Herby duchownych
Opat i Prałat niezależny
Bez święceń biskupich

Zielony kapelusz, 2 zielone sznury (każdy ułożony w splot skierowany ku przeciwnej krawędzi ronda, przytwierdzony z 1 końca do kapelusza pojedyńczym chwostem (łac. fiocci) od góry, zaś z 2 końca zakończony 6 chwostami ułożonymi w 3 rzędach.

Za tarczą herbową widnieje pastorał z welonem (dawniej były to mitra i sam pastorał), zaś po święceniach biskupich w ich herbach widnieją oznaki przysługujące biskupom (u opata za tarczą kobiecą (romboidalną), otoczoną różańcem widnieje zwykle pastorał z welonem).

Nie 09 Gru, 2018 11:45

Herby duchownych
Opat i Prepozyt (infułat)

Czarny kapelusz, 2 czarne sznury (każdy ułożony w splot skierowany ku przeciwnej krawędzi ronda, przytwierdzony z 1 końca do kapelusza pojedyńczym chwostem (łac. fiocci) od góry, zaś z 2 końca zakończony 6 chwostami ułożonymi w 3 rzędach. Za tarczą herbową widnieje pastorał z welonem (dawniej była to mitra).

Nie 09 Gru, 2018 11:57

Herby duchownych
Generał zakonu

Czarny kapelusz, 2 czarne sznury (każdy ułożony w splot skierowany ku przeciwnej krawędzi ronda, przytwierdzony z 1 końca do kapelusza pojedyńczym chwostem (łac. fiocci) od góry, zaś z 2 końca zakończony 6 chwostami ułożonymi w 3 rzędach.

Nie 09 Gru, 2018 12:07

Herby duchownych
Kanonik

Czarny kapelusz, 2 czarne sznury (każdy ułożony w splot skierowany ku przeciwnej krawędzi ronda, przytwierdzony z 1 końca do kapelusza pojedyńczym chwostem (łac. fiocci) od góry, zaś z 2 końca zakończony 3 chwostami ułożonymi w 2 rzędach.

Nie 09 Gru, 2018 12:14

Herby duchownych
Dziekan

Czarny kapelusz, 2 czarne sznury (każdy ułożony w splot skierowany ku przeciwnej krawędzi ronda, przytwierdzony z 1 końca do kapelusza pojedyńczym chwostem (łac. fiocci) od góry, zaś z 2 końca zakończony 2 chwostami ułożonymi w 2 rzędach.

Nie 09 Gru, 2018 12:19

Herby duchownych
Zwykły Kapłan

Czarny kapelusz, 2 czarne sznury (każdy ułożony w splot skierowany ku przeciwnej krawędzi ronda, przytwierdzony z 1 końca do kapelusza pojedyńczym chwostem (łac. fiocci) od góry, zaś z 2 końca takim samym pojedyńczym chwostem.

Nie 09 Gru, 2018 12:24